គោព្រៃ
( ន. ) គោដែលមានពូជកើតក្នុងព្រៃ រស់នៅក្នុងព្រៃ (មានតែក្នុងខែត្រកំពង់ធំ), ជាគោមានមាឌធំៗ, ស្នែងមានរំពត់រមួល, សម្បុរខ្លួនខ្មៅរលើប, មានពពាលសត្រង់កជើងទាំង ៤ (ហៅថា ចាំងជើង) --ក្នុងសម័យបុរាណព្រេងនាយ, គេទាក់យកកូនឈ្មោលស្ទាវៗមកផ្សាំង លុះវាធំឡើង គេទុកវាជា បាក្រោល, កូនកាត់ពីបានោះ បើឈ្មោលមានមាឌធំៗ ស្រដៀងនឹងបាវា មានរំពត់ស្នែងដូចបាវាដែរ, គេហៅថា គោខ្មែរ , កូនគោខ្មែរនេះ គេហៅ គោល្បាយ, លុះតពូជរៀងចុះមកគេក៏នៅតែហៅគោទាំងនោះថា គោខ្មែរៗ ជាប់រហូតមក, គោពូជផ្សេងអំពីពូជគោខ្មែរនោះ ដោយហេតុគេនាំយកពីប្រទេសសៀមមក, ហៅថា គោសៀម, ប៉ុន្ដែក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ឈ្មោះទាំងនោះក៏រលុបបាត់អស់ទៅហើយ នៅមានតែពាក្យថា គោៗ ប៉ុណ្ណោះឯង ។ បាគោព្រៃនោះបើវារោទ៍រំពង ដែលហៅថា សូរមួយយោបំគោឧសភ ឮទៅដល់ទីណា មេគោទាំងឡាយក្នុងទីនោះ លុះសម្រាលកូនមក កូននោះក៏កាត់បានមកបាឧសភនោះដែរ ។ ក្នុងរជ្ជកាលព្រេងនាយ ត្រូវ ឧកញ៉ាពហុលទេព (ចៅហ្វាយត្រួតត្រាខាងគោ) ហូតយកគោកូនកាត់ ក្នុងមួយក្រោល ត្រូវហូតយកមួយមកបញ្ចូលជា គោព្រះរាជទ្រព្យ ហៅថា ហូតភ្នែកបា ម្ចាស់ក្រោលត្រូវតែយល់ព្រមឲ្យដកហូត ព្រោះជាការចាំបាច់តាមមាត្រាច្បាប់ ក្រមពហុលទេព...។ ភិនភាគ៖ គោព្រៃជាប្រភេទគោសាទិសមានរូបរាងស្រដៀងទន្សោង។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គេអាចសម្គាល់វាបានច្បាស់តាមលក្ខណៈមានបួរវែងធា្លក់ចុះដល់ជង្គង់ និងស្ទើរតែដល់ដីនៅពេលវាចាស់។ ស្នែងគោព្រៃឈ្មោល និងញីមានលក្ខណៈខុសគ្នា ដោយសារស្នែងឈ្មោលធំជាងស្នែងញី វាដុះចេញមកក្រៅកោងទៅមុខរួចងើបឡើងលើ និងមានបែកចុងស្នែង នៅពេលវាមានអាយុប្រមាណ ៣ឆ្នាំ។ ស្នែងញីដុះមកមុខរាងងើបបន្តិច រួចរមួលឡើងលើ។ ជើងក្រោមជង្គង់ទាំងបួនមានពណ៌ស ឬប្រផេះ និងនៅផ្ទៃខាងក្រោយនៃគូទពុំមានដាងពណ៌សដូចទន្សោងទេ។ សម្បុរគោព្រៃអាចប្រែប្រួល នៅពេលក្មេងមានសម្បុរត្នោត ដល់ជំទង់មានសម្បុរប្រផេះ និងប្រផេះចាស់នៅពេលវាចាស់។ គោព្រៃឈ្មោលពេញវ័យមានកម្ពស់រហូតដល់ ១,៨១ម៉ែត្រ។ ជីវសាស្រ្ត៖ គោព្រៃចូលចិត្តរស់នៅតំបន់ព្រៃល្បោះវាលស្មៅមានព្រៃគម្ពោត និងជាពិសេសនៅតំបន់ដីច្រាប។ វារស់នៅជាហ្វូង ជួនកាលគេអាចជួបប្រទះវារស់នៅជាមួយហ្វូងទន្សោង ខ្ទីង ឬប្រើសផងដែរ។ វាចេញទៅរកស៊ីនៅពេលព្រលឹម និងព្រលប់។ គោព្រៃបន្តពូជនៅខែមេសា និងបង្កើតកូននៅខែធ្នូ ឬមករា។ វាជាសត្វដែលឆាប់ផ្អើលជាងប្រភេទសត្វដទៃទៀត។ គោព្រៃមានកម្លាំងខ្លាំង ពួកែធន់នឹងកម្តៅថ្ងៃ អត់ធន់នឹងចំណីអាហារដែលមានគុណភាពទាប និងធន់នឹងជំងឺគោឆ្កួត។
រប៉ាយរស់នៅ៖ គោព្រៃជាប្រភេទមួយកម្របំផុត។ វាអាចមាននៅតំបន់មួយចំនួនដូចជាខេត្តសៀមរាប ឧត្តរមានជ័យ ព្រះវិហារ ភូមិភាគឦសានមានខេត្តមណ្ដលគីរី រតនគីរី និងស្ទឹងត្រែង។ គោព្រៃមានវត្តមានតែក្នុងប្រទេសកម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងរយៈកាល ៣០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ គេពុំដែលប្រទះឃើញវត្តមានគោព្រៃទេ តែគេនៅមានសង្ឃឹមតិចតួចដែរថា វាអាចនៅមានជីវិតរស់នៅក្នុងប្រទេសនៅឡើយ។
ស្ថានភាពអភិរក្ស៖ គោព្រៃត្រូវបានកំណត់ជាសត្វនិមិត្តរូបនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (មរតកធម្មជាតិ) តំណាងឲ្យពពួកថនិកសត្វ។ វាស្ថិតក្នុងក្រុមប្រភេទជិតផុតពូជ និងជាប្រភេទត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជីក្រហម IUCN(CR) ថាជាប្រភេទកំពុងរងគ្រោះថ្នាក់ឈានទៅរកការវិនាសផុតពូជបំផុតនៅលើពិភពលោក។ គោព្រៃត្រូវបានហាមឃាត់ការបរបាញ់តាំងពីសម័យមុនសង្គ្រាមនៃទស្សវត្សរ៍ទី៦០។ គោព្រៃត្រូវបានចុះក្នុងឧបសម្ព័នទី១ នៃអនុសញ្ញាសាយតេស។