បដិសម្ភិទា

[ប៉ៈដិសាំភិទា] (បា.; សំ.) ( ន. ) (ប្រតិ--) (Patisambhidā, analytical knowledge, discrimination) ការ​បែក​ប្រាជ្ញា​យល់​ច្បាស់, ប្រាជ្ញា​ដែល​បែក​អាច​យល់​ធ្លុះ​ធ្លាយ​ឥត​ទើស​ទាក់, ប្រាជ្ញា​ដែល​ភ្លឺ​ស្វាង​អាច​ពិចារណា​យល់​ជាក់​ប្រាកដ​ភ្លាម​ៗ នូវ​ហេតុ​ផល​នៃ​កិច្ចការ​ទាំងពួង : កាល​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​សម្ដែង​ធម៌​នោះ​ចប់​ហើយ ភិក្ខុ​ទាំងឡាយ​ក៏​បាន​សម្រេច​អរហន្ត​ផល ព្រម​ទាំង​បដិសម្ភិទា​ផង ។

បដិសម្ភិទា មាន ៤​យ៉ាង​គឺ ៖

១-អត្ថប្បដិសម្ភិទា (attha-patisambhidā) ការ​បែក​ប្រាជ្ញា​យល់​ធ្លុះ​ធ្លាយ​ក្នុង​អត្ថ (true meaning);
២-ធម្មប្បដិសម្ភិទា (dhamma-patisambhidā) ការ​បែក​ប្រាជ្ញា​យល់​ធ្លុះធ្លាយ​ក្នុង​ធម៌ (the law);
៣-និរុត្តិប្បដិសម្ភិទា (nirutti-patisambhidā) ការ​បែក​ប្រាជ្ញា​យល់​ធ្លុះ​ធ្លាយ​ក្នុង​និរុត្តិ (language) (ម. ព. និរុត្តិ ទៀត​ផង);
៤-បដិភាណប្បដិសម្ភិទា (patibhāna-patisambhidā) ការ​បែក​ប្រាជ្ញា​យល់​ធ្លុះ​ធ្លាយ​ក្នុង​បដិភាណ (ready wit) (ម. ព. បដិភាណ ទៀត​ផង) ។

1) The analytical knowledge of the meaning is the knowledge with regard to the sense.
2) The analytical knowledge of the law Dhamma is the knowledge with regard to the law.
3) The analytical knowledge of language is the knowledge of the language with regard to those former 2 things.
4) The analytical knowledge of ready-wit is the knowledge about the former 3 kinds of knowledge.