ខ្មែរ

ការបញ្ចេញសំលេង

អក្ខរាវិរុទ្ធ វណ្ណ
សទ្ទតា វ៉័ន-ណៈ / វ័ន / វ័ន-ណៈ
ឡាតាំងយានកម្ម vannaʼ, vŏən, vŏənnaʼ
IPA (បមាណីយ) គន្លឹះ /ʋannaʔ/ ~ /β̞ŏən/ ~ /β̞ŏənnaʔ/


នាម

វណ្ណ

វ័ន-ណៈ បា.; សំ. ( ន. ) (វណ្ណ; វណ៌) អក្សរ ។ វណ្ណ​កវី (--កៈវ៉ី) អ្នក​ប្រាជ្ញ​ខាង​អក្សរ​សាស្រ្ត; អ្នក​ប្រាជ្ញ​ខាង​កាព្យ​ឃ្លោង ។ វណ្ណ​គតិ (វ័ន-ណៈគៈ--) ដំណើរ​របស់​អក្សរ គឺ​ការ​តែង​សេចក្ដី, ការ​ចង​ក្រង​ពាក្យ​ត្រូវ​តាម​លក្ខណៈ​អក្សរ ។ វណ្ណ​កូបិកា (--ប៉ិ--) ដប​ទឹក​សរសេរ (ដប​ទឹក​ខ្មៅ) ។ វណ្ណ​តូលិកា ប៉ាកកៃ; ស្លាប​ប៉ាកកា ។ វណ្ណ​តូលិកា​ទណ្ឌ (--ទ័ន) ដង​ប៉ាកកៃ; ដង​ប៉ាកកា ។ វណ្ណ​ទូត សំបុត្រ, ចុតហ្មាយ, ដីកា ។ វណ្ណ​ព្រឹត្ត ឆន្ទ, កាព្យ : ឆន្ទ​វណ្ណ​ព្រឹត្ត ។ វណ្ណ​មាលា ពួក​អក្សរ​ទាំងអស់ ។ វណ្ណ​លេខា ដី-ស ។ វណ្ណ​វិបរិយាយ ឬ វណ៌​វិបយ៌ាយ (វ័ន-ណៈវិប៉ៈរ៉ិយ៉ា យ ឬ វ័រ-ណៈវិបុ័រ-យ៉ាយ) ការ​លើក​តួ​អក្សរ​ត្រឡប់​មក​ដើម​ជា​ចុង​ឬ​ចុង​ជាដើម, ដូច​ជា: មសក ជា​មកស “មូស” ជាដើម (ព. វ. បា. សំ.) ។ល។ វណ្ណៈ

វ័ន-ណៈ បា.; សំ. ( ន. ) (វណ្ណ; វណ៌) ព័ណ៌, សម្បុរ; ពន្លឺ, រស្មី; ភេទ; ថ្នាក់​វង្ស, ពូជ, ពូជពង្ស (របស់​មនុស្ស) ។ តាម​លទ្ធិ​ព្រាហ្មណ៍ ចែក​ពូជ​របស់​មនុស្ស​ជា ៤ ថ្នាក់ ទី ១-ព្រាហ្មណៈ ថា (ដើម​កំណើត​ដំបូង​បំផុង) កើត​អំពី​ព្រះ​ឱស្ឋ​របស់​ព្រហ្ម (ព្រហ្ម​តម្រូវ​ឲ្យ​ជា​ម្ចាស់​សាសនា មាន​មុខ​ការ​ខាង​បង្រៀន​ប្រៀន​ប្រដៅ​វេទ​មន្ត​វិជ្ជា​ផ្សេង​ៗ); ទី ២-ក្សត្រិយៈ ឬ ខត្តិយៈ កើត​អំពី​ព្រះ​ពាហា​របស់​ព្រហ្ម (មាន​មុខ​ការ​ខាង​គ្រប់​គ្រង​រក្សា​ប្រទេស); ទី៣-វៃស្យៈ ឬ វេស្សៈ កើត​អំពី​ព្រះ​ឧរុ​របស់​ព្រហ្ម (មាន​មុខ​ការ​ខាង​ធ្វើ​កិច្ច​ការ​ខ្ពង់​ខ្ពស់​ចុះ​រង​ពី​ក្សត្រិយៈ​មក ឬ​កិច្ច​ការ​ធម្មតា ); ទី៤-សូទ្រៈ ឬ សុទ្ទៈ កើត​អំពី​ព្រះ​បាទ​របស់​ព្រហ្ម (មាន​មុខ​ការ​ខាង​ស៊ី​ឈ្នួល​ឬ​ការ​ថយ​ថោក​ផ្សេង​ៗ) ។ មាន​បញ្ញត្តិ​ឲ្យ​ស្លៀក​ដណ្ដប់​សំពត់​ព័ណ៌​ផ្សេង​គ្នា​គឺ ព្រាហ្មណៈ ត្រូវ​ប្រើ​សំពត់​ព័ណ៌​ស, ក្សត្រិយៈ ប្រើ​សំពត់​ព័ណ៌​ក្រហម, វៃស្យៈ ប្រើ​ព័ណ៌​លឿង, សូទ្រៈ ប្រើ​ព័ណ៌​ខ្មៅ; ដោយ​ហេតុ​នេះ​ទើប​ហៅ​ពូជ​របស់​មនុស្ស​ទាំង ៤ ថ្នាក់​នុះ​ថា វណ្ណៈ ឬ វណ៌ៈ គឺ​ហៅ​ដោយ​សំដៅ​ព័ណ៌​សំពត់​ស្លៀក​ដណ្ដប់​នុះ​ឯង ។ វណ្ណៈ​ទាំង​៤​នេះ​ហៅ​តាម​អដ្ឋកថា​ជា កុល​វគ្គ “ពួក​ត្រកូល” ដូច្នេះ​វិញ​ក៏​បាន ។ លុះ​ចំណេរ​កាល​យូរ​មក​ពាក្យ​ថា វណ្ណៈ ឬ វណ៌ៈ នេះ ពួក​អ្នក​ប្រាជ្ញ​ខាង​អក្សរ​សាស្រ្ត​កំណត់​ឲ្យ​ប្រែ​ថា “ភេទ; ថ្នាក់​វង្ស, ពូជ, ពូជ​ពង្ស (របស់​មនុស្ស” ។ បវេណី​ក្នុង​កម្ពុជ​រដ្ឋ លើក​ថ្នាក់​វង្ស ក្សត្រិយ៍ ជា​ទី​១, បារគូ​បុរោហិត (ដែល​សន្មត​ថា​ព្រាហ្មណ៍ ) ជា​ទី​២, វៃស្យៈ (ពូជ​ព្រៃ​ងារ) ជា​ទី ៣, សូទ្រៈ (ពូជ​អ្នក​ងារ) ជា​ទី ៤ (តែ​ឥឡូវ​ពូជ​សូទ្រៈ​លើក​លែង​មិន​ឲ្យ​មាន, រាប់​បញ្ចូល​ជា​ប្រជា​ជន​ស្មើ​មុខ​គ្នា​ជា​មួយ​នឹង​វៃស្យៈ​ទាំងអស់); ឯ​ព័ណ៌​សំពត់​ស្លៀក​ដណ្ដប់​មិន​មាន​បញ្ញត្តិ, មាន​កំណត់​ឲ្យ​ប្រើ​សំពត់​ព័ណ៌​ផ្សេង​គ្នា​តែ​ក្នុង​ព្រះ​រាជ​ពិធី​ធំ​ម្តង​ៗ, ចំពោះ​តែ​ក្សត្រិយ៍​និង​មន្រ្តី, ប្រើ​តាម​ថ្នាក់​ទាំង​៤​សម្រាប់​គឺ ១-សម្រាប់​ឯក (សម្រាប់​ក្សត្រិយ៍​ទ្រង់​រាជ្យ) ប្រើ​សំពត់​ព័ណ៌​ក្រហម; ២-សម្រាប់​ទោ (សម្រាប់​ក្សត្រិយ៍​ឧភយោរាជ) ប្រើ​ព័ណ៌​បៃតង; ៣-សម្រាប់​ត្រី (សម្រាប់​ក្សត្រិយ៍​ឧបរាជ ឬ​ឧបយុវរាជ) ប្រើ​ព័ណ៌​ស្វាយ; ៤-សម្រាប់​ចត្វា (សម្រាប់​សម្តេច​ព្រះ​វររាជ​ជននី) ប្រើ​ព័ណ៌​ខៀវ ។ ព័ណ៌​ផ្លិត​សមណ​ស័ក្តិ​សម្រាប់​បព្វជិត​ជា​រាជា​គណៈ​ឋានានុក្រម​ក៏​ប្រើ​ព័ណ៌​តាម​លំដាប់​ថ្នាក់​ទាំង​៤ សម្រាប់​នុះ​ដែរ​គឺ សម្រាប់​ឯក ផ្លិត​ព័ណ៌​ក្រហម; សម្រាប់​ទោ ផ្លិត​ព័ណ៌​បៃតង; សម្រាប់​ត្រី ផ្លិត​ព័ណ៌​ស្វាយ; សម្រាប់​ចត្វា ផ្លិត​ព័ណ៌​ខៀវ ។ វណ្ណ- សព្ទ​នេះ ប្រើ​រួម​ចូល​ជា​មួយ​នឹង​សព្ទ​ដទៃ​បាន​តាម​គួរ​ដល់​ការ​ប្រកប, ដូច​ជា : វណ្ណ​មត្ត ឬ --មាត្រ (វ័ន-ណៈម៉ាត់ ឬ --មាត) ដែល​មាន​ត្រឹម​តែ​សម្បុរ; ដែល​បាន​តែ​ព័ណ៌​ឥត​ក្លិន : ផ្កា​វណ្ណ​មត្ត ឬ--មាត្រ; ដែល​មាន​ត្រឹម​តែ​ពូជ​ពង្ស​ឧត្តម តែ​ឥត​ចំណេះ​វិជ្ជា ឬ​ខ្សត់​ទ្រព្យ ឬ​ក៏​ឥត​គេ​រាប់: មនុស្ស​វណ្ណ​មត្ត ឬ--មាត្រ (បើ​ស្ត្រី​ជា វណ្ណ​មត្តា ឬ--មាត្រា ) ។ វណ្ណ​វ័ត ឬ--វន្ត (វ័ន-ណៈវាត់ ឬ--វាន់) មាន​សម្បុរ (ល្អ); មាន​ពូជ​ពង្ស (បើ​ស្រ្តី​ជា វណ្ណ​វតី ឬ--វន្តី) ។ វណ្ណ​សង្ករ (វ័ន-ណៈស័ង-កៈរ៉ៈ ឬ--សង់-ក) សេចក្ដី​រង្កៀស​ចំពោះ​ពូជ​ពង្ស; ការ​លាយ​ច្រឡំ​ពូជ​ពង្ស; ការ​លាយ​ចម្រុះ​ព័ណ៌ ។ វណ្ណ​សណ្ឋាន សម្បុរ​និង​ទ្រង់ទ្រាយ : មាន​វណ្ណ​សណ្ឋាន​ផ្សេង​គ្នា ។ វណ្ណ​សម្បត្តិ (--សំប័ត) ការ​បរិបូរ​ដោយ​សម្បុរ ។ វណ្ណ​សេដ្ឋ ឬ វណ៌​ស្រេស្ឋ (វ័ន-ណៈ-សេត ឬ​វ័រ-ណៈស្រេស) ដែល​ប្រសើរ​ព្រោះ​ពូជ​ពង្ស (ព្រាហ្មណ៍​ឬ​ក្សត្រិយ៍); បើ​ស្រ្តី​ជា វណ្ណ​សេដ្ឋា ឬ​វណ៌​ស្រេស្ឋា... (ព្រាហ្មណី ឬ ក្សត្រិយានី) ។ វណ្ណ​សំសគ្គៈ (វ័ន-ណៈស័ងស័ក-គៈ) ការ​ច្រឡំ​ពូជ​ពង្ស, ការ​លាយ​ពូជ​ពង្ស; ការ​កាត់​ពូជ​ពង្ស​ដែល​ទីទៃ​ពី​គ្នា : កូន​វណ្ណ​សំសគ្គៈ ។ល។

វ័ន-ណៈ បា.; សំ. ( ន. ) (វណ៌) លម្អ; គុណ; សេចក្ដី​សរសើរ, ពាក្យ​សរសើរ; ពាក្យ​ពណ៌នា​កេរ្តិ៍​ឈ្មោះ​ល្អ; រូប​រាង; បែប, បែប​យ៉ាង; ការ​កំណត់​ហេតុ; លក្ខណៈ;... ។ ប្រើ​ផ្សំ​ជា​មួយ​នឹង​សព្ទ​ដទៃ : វណ្ណ​ទាសី ទាសី​មាន​លម្អ គឺ​នគរ​សោភិនី, ស្រី​ពេស្យា ។ វណ្ណ​ធាតុ (--ធាត) លក្ខណៈ​រូប​រាង ។ វណ្ណប្បភេទ (វ័ន-ណ័ប-ប៉ៈភេត) ដំណើរ​ផ្សេង​បែប​គ្នា, បែប​ទីទៃ​ពី​គ្នា;... ។ វណ្ណ​វាទី អ្នក​ពោល​ពាក្យ​សរសើរ (បើ​ស្រ្តី​ជា វណ្ណ​វាទិនី) ។ល។