អង្គ
ខ្មែរ
ការបញ្ចេញសំលេង
នាម
អង្គ
- អង់ សំ. បា. ( ន. ) អវយវៈ, រូប, តួរូប, កាយ, រាងកាយ, ខ្លួន, ខ្លួនប្រាណ; ភាគ; ចំណែកនៃរាងកាយ; ប្រភេទ; សេចក្ដីដែលចែកឲ្យឃើញចំនួន; រូបសេចក្ដី; លក្ខណៈ; ហេតុ, ការណ៍, ដើមហេតុ ។ អង្គកាយ រូបកាយ, រូបអង្គ, ខ្លួនប្រាណ, តួខ្លួន ។ អង្គការ បែបផែន, របៀបរៀបចំកិច្ចការដែលរដ្ឋឬក្រុមរាជការណាមួយបង្កើតឡើងដើម្បីប្រព្រឹត្តទៅកាន់សេចក្ដីចម្រើន; ទីកន្លែងចាត់ការធំៗ : អង្គការនយោបាយ, អង្គការរបស់រដ្ឋ ។ អង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការរបស់ប្រជាជាតិរួមគ្នា, អង្គការអន្តរជាតិ ឬជាតិនានាដែលស្ម័គ្រចិត្តប្រតិបត្តិតាមច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ ដើម្បីរក្សាការពារនូវសន្តិភាពនៃពិភពលោក ។ អង្គកំណើត អវយវៈសម្រាប់បង្កើតកូន (អង្គជាត) ។ អង្គជៈ (អង់-គៈជៈ) បុត្រ (កូនប្រុស) ។ អង្គជា (អង់-គៈ--) បុត្រី (កូនស្រី) ។ អង្គជាត (អង់-គៈ--) លិង្គ, យោនី (ខ្មាសបុរសឬស្ត្រី) ។ អង្គណ ឬ អង្គណៈ (អង់-គន់ ឬ --គៈនៈ) ទីលាន; ទីទួល; ទីលានឬទីវាលសម្រាប់លេងល្បែង, ទីលានកីឡា ។ ព. ប្រ. កិលេស, មន្ទិលឬគ្រឿងសៅហ្មងចិត្ត ។ អង្គទូត (អង្គ-ទូត) អង្គការផ្នែកខាងទូត, មុខក្រសួងទូតព្រមទាំងបុគ្គលិកនៃស្ថានទូតផង ។ អង្គបញ្ញត្តិ (អង់-ប័ញ-ញ៉ាត់) បញ្ញត្តិដោយមានហេតុជាគ្រឿងកំណត់; ហេតុឬលក្ខណៈដែលលើកឡើងជាគ្រឿងកំណត់បាន ។ អង្គបទ (អង់-គៈ បត់) មេរៀនដែលប្រែពីភាសាខ្លួនទៅជាភាសាដទៃ (ព. វ.) ។ អង្គបរាមាស (អង់-គៈប៉ៈរ៉ាម៉ាស) ការស្ទាបអង្អែលខ្លួនប្រាណ ។ អង្គបរិច្ចាគ (អង់-គៈប៉-រ៉ិច-ចាក) ការលះបង់ខ្លួនឲ្យទានទៅស្មូម ។ អង្គប្បច្ចង្គ ឬ អង្គប្បច្ចង្គា (អង់-គ័ប-បុ័ច-ច័ងឬ --បុ័ច-ច័ង-គា; បា. < អង្គ + បតិ-អង្គ, បតិ > បច្ច; សំ. អង្គប្រត្យង្គ ឬ អង្គប្រត្យាង្គ < អង្គ + ប្រតិ-អង្គ, ប្រតិ> ប្រត្យ) អវយវៈតូចនិងធំ, ប៉ែកឬភាគតូចធំនៃរាងកាយ ។ អង្គប្បហារ ឬ --ប្រហារ (អង់-គ័ប-ប៉ៈហា ឬ --ប្រៈ--) ការប្រហាររូបកាយ (មានវាយ, កាប់ជាដើម) ។ អង្គពិកល ឬ --វិកល (អង់-គៈពិ ឬ --វិ-កល់) វិកលអវយវៈ (មានឆែបមាត់, ខ្វាក់ភ្នែកជាដើម) ។ អង្គពិការ ឬ --វិការ (អង់-គៈ--) ពិការអវយវៈ (មានបាក់ដៃ, បាក់ជើងជាដើម) ។ អង្គភាព (អង់-គៈភាប) ភាពរូបកាយ ។ អង្គភេទ (អង់-គៈភេត) ដំណើរផ្សេងរូបកាយគ្នា, ដំណើរមានរូបកាយខុសគ្នា, ការបែកឬបាក់អវយវៈ ។ អង្គមង្គានុសារី (អង់-គៈ ម័ង-គា-នុសារ៉ី; បា. < អង្គ + ម- អាគម + អង្គ + អនុ-សារី) ខ្យល់ដែលបក់ទួទៅតាមអវយវៈតូចធំ ឲ្យកម្រើកកាយកម្រើកវាចាបាន (ហៅ អង្គានុសារី ក៏បាន < អង្គ + អនុសារី) ។ អង្គមន្រ្តី (អង់-គៈ ឬ អង់-មន់-ត្រី) មន្រ្តីថ្នាក់ខ្ពស់ជាអ្នកប្រឹក្សាការផែនដីជាមួយនឹងព្រះរាជា ។ អង្គមន្រ្តីសភា សភានៃពួកអង្គមន្រ្តី ។ អង្គរក្ខ ឬ --រក្ស (អង់-គៈរ័ក, បុរាណច្រើនថា អង់-គ្រ័ក) ទាហានរក្សាអង្គព្រះរាជា (ម. ព. ពល ២ ន. និង រាជង្គរក្ខ ក្នុងពាក្យ រាជ ផង) ។ អង្គវិក្ខេប ឬ--វិក្ខេបន៍ (អង់-គៈវិក-ខែប) ដំណើរឬលំនាំងាកបែរ, កម្រើក, លើកដាក់នៃអវយវៈ (មានវាសដៃ, លើកជើងជាដើម) ។ អង្គវិជ្ជា ឬ--វិទ្យា (អង់-គៈ--) វិជ្ជាទាយលក្ខណៈរូបកាយ ។ អង្គសន្ធិ (អង់-គៈសន់-ធិ) តំណឬសន្លាក់នៃអវយវៈ ។ អង្គសមនិធិ (អង់-គៈសៈម៉ៈនិ-ធិ) កំណប់ទ្រព្យស្មើដោយខ្លួនប្រាណ គឺចំណេះវិជ្ជាដែលបានរៀនចេះចាំហើយជាប់នៅនឹងប្រាណជានិច្ច : វិជ្ជាគ្រប់យ៉ាងជាអង្គសមនិធិ ។ អង្គសម្ផស្ស (អង់-គៈសំ-ផស់) ការប៉ៈ, ទង្គុក, ទង្គិចត្រូវរាងកាយគ្នា ។ អង្គសីល (អង់-សិល) ប្រភេទប្រាប់ដំណើរដាច់ឬជាប់សីល (ដូចយ៉ាង បាណាតិបាត មានអង្គ៥គឺ ១-សត្វមានជីវិត; ២-ដឹងថាសត្វមានជីវិត; ៣-គិតនឹងសម្លាប់; ៤-តាំងព្យាយាមនឹងសម្លាប់; ៥-សត្វស្លាប់ដោយព្យាយាមនោះ) ។ល។ អង្គាវយវៈ (អង់-គា-វៈយៈ វៈ, សំ. បា. អង្គ + អវយវ) អវយវៈទាំងអស់នៃរាងកាយ (ប្រើជា អង្គាព្យព ក៏បាន, អ. ថ. អង់-គា-ព្យប់; កា្លយមកពី អង្គ + អវយវ, ផ្លាស់ វ ទាំងពីរតួជា ព, ព ខាងដើមផ្សំនឹង យ ជា ព្យ) ។ល។
- អង់ ( ន. ) អង្គជាតព្រះឥសូរឬសិវលិង្គ ។ ខ្មែរសម័យបុរាណហៅថ្មដែលធ្វើជារូបសិវលិង្គថា អង្គ (ហៅកាត់ខ្លីមកពីពាក្យ អង្គជាត), ហៅថ្មរូបឧមាយោនី (និមិត្តនាងឧមា) ថា បំពង់ខ្ចី; ទឹកដែលស្រោចលើថ្មទាំងពីរប្រភេទនោះ (សូមពរស្រីសួស្ដី...) ហៅថា ទឹកអង្គបំពង់ខ្ចី។ ក្នុងសម័យដែលខ្មែរកំពុងកាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍ពេញទី, ឥស្សរជននិងប្រជាជន ច្រើនជីកស្រះសាងអង្គទុកជាទីគោរពក្នុងទីប្រជុំជនមួយៗ សឹងនៅមានរូបនិងឈ្មោះជាប់មកដល់សព្វថ្ងៃនេះច្រើនអន្លើ ដូចយ៉ាង អង្គតាសោម, អង្គតារាជ, អង្គស្នួល ជាដើម (ម. ព. អង្គ ១ ន. ផង) ។ គឺទួលធំមានស្រះ ។ តួយ៉ាងដូចជា អង្គតាសោម អង្គស្នួល អង្គតារាជ អង្គក្របី អង្គរកា អង្គសេរី ។ល។ គួរឲ្យឆ្ងល់ពេកណាស់ ឈ្មោះស្រុកភូមិដែលមានពាក្យអង្គ ច្រើនស្ថិតក្នុងខេត្តកណ្ដាល តាកែវ កំពង់ស្ពឺ និងកំពត តែប៉ុណ្ណោះ ។
- អង់ ( ន. ឬ បុ. ស. ) នាក់; រូប; ខ្លួន; ទ្រង់; លោក (សម្រាប់ប្រើចំពោះតែព្រះពុទ្ធ, ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ, ព្រះពុទ្ធរូប, ព្រះអរហន្ត, ក្សត្រិយ៍, ទេវតាស័ក្តិធំ, បព្វជិតថ្នាក់ខ្ពស់,...) : ព្រះពុទ្ធគ្រប់ព្រះអង្គ,... ក្សត្រិយ៍ពីរព្រះអង្គ; មហាថេរច្រើនអង្គ (ប្រើពាក្យ រូប ក៏បាន); លុះព្រះអង្គទ្រង់ជ្រាបហេតុនោះហើយ... ។ល។ (មើលក្នុងពាក្យ រូប ផង) ។ សម្រាប់ហៅព្រះរាជបុត្រ, ព្រះរាជនត្តាថា ព្រះអង្គម្ចាស់, អ្នកអង្គម្ចាស់ ។ សម្រាប់ហៅជនដែលជាប់វង្សក្សត្រិយ៍ឆ្ងាយមកហើយថា ព្រះអង្គ, ព្រះវង្ស ។ ព្រះអង្គលោក ខ្លួនលោក ។ ព្រះអង្គឯង ខ្លួនឯង ។ ល្អអស់អង្គ ល្អអស់ទាំងខ្លួន, មានរូបល្អឥតខ្ចោះត្រង់ណា ។ល។ (ម. ព. អង្គ ១ ន. ផង) ។
- អតីតភូមិនៃឃុំអូរចារ
- ភូមិនៃសង្កាត់អូរចារ
- ភូមិនៃឃុំត្រពាំងគ
- ភូមិនៃឃុំពពេល
- ភូមិនៃឃុំក្រាំងចេក
- ភូមិនៃឃុំរុងរឿង
- ភូមិនៃឃុំត្រពាំងព្រីង
- ភូមិនៃឃុំក្រាំងយ៉ូវ
- ភូមិនៃសង្កាត់ប្រទះឡាង
- អតីតភូមិនៃសង្កាត់ចោមចៅ ខណ្ឌដង្កោ
- ភូមិនៃសង្កាត់ចោមចៅ ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ
- ភូមិនៃឃុំជាងដែក
- ភូមិនៃឃុំអង្គរសរ
- ភូមិនៃឃុំត្រពាំងស្ដៅ
- ភូមិនៃឃុំក្ដាញ់