ខ្មែរ

និរុត្តិសាស្ត្រ

ប្រហែលមកពីពាក្យ មន ဗညာ (‘ពញា’ អានថា ប៉ិញា)[], ប្រៀបធៀបនឹង សៀម พญา (‘ពញា’ អានថា ផ្យា)[]

  • សំគាល់: ពាក្យ ពញា នេះ​ជា អញ្ញត្រ​សព្ទ ពី​ព្រោះ​ត្រូវ​សរសេរ​ផ្ញើ​ជើង ជា បែរ​ជា​សរសេរ​រាយ​តួ​ជា ពញា វិញ ដើម្បី​កុំ​ឲ្យ​ច្រឡំ​នឹង ( )។
    • ប្រវត្តិប្រើប្រាស់: កាល​ពី​បុរាណ​ព្រេង​នាយ ហៅ​ព្រះ​រាជ​បុត្រ​ក្សត្រិយ៍​ទ្រង់​រាជ្យ​ថា ពញា ដូច​ជា ពញា​យ៉ាត, ពញា​តូ ជាដើម, លុះ​ចំណេរ​កាល​ត​មក, លែង​ហៅ ពញា បែរ​ជា​ហៅ អង្គ វិញ ដូច​ជា អង្គ​អិម, អង្គ​អេង, អង្គ​តន់, អង្គ​ដួង ជាដើម, ចំណេរ​កាល​ត​ពី​នោះ​មក ប្រែ​ហៅ​ថា ព្រះ​អង្គ​ម្ចាស់ វិញ ដរាប​ដល់​មក​សម័យ​បច្ចុប្បន្ន​នេះ ។ ក្នុង​សម័យ​បន្ទាប់​ពី​ប្រែ​ ពញា ជា អង្គ វិញ​នោះ ព្រះ​មហា​ក្សត្រិយ៍​ទ្រង់​យក​ពាក្យ ពញា នេះ​មក​ប្រើ​ជា​ឋានន្តរ​នៃ​មន្ត្រី​ថ្នាក់​ខ្ពស់​វិញ ប្រើ​ជា ៣ ថ្នាក់​គឺ ពញា, ចៅ​ពញា, សម្ដេច​ចៅ​ពញា; លុះ​ចំណេរ​កាល​ត​ពី​នោះ​មក​ទៀត ប្រើ​ពាក្យ ឲកញ៉ា, អ្នក​ឲកញ៉ា, លោក​អ្នក​ឲកញ៉ា ជា​ជំនួស​ពាក្យ ពញា វិញ ដរាប​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ; ឯ​ពាក្យ ពញា បែរ​ប្រើ​ជា​ឋានន្តរ មេ​ឃុំ វិញ​ថា ពញា​រក្សា​ភិបាល​ឃុំ...; មក​ដល់​សម័យ​រាជការ​សង្គម​រាស្ត្រ​និយម​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ឯករាជ​អព្យាក្រឹត ផ្លាស់​ពាក្យ មេ​ឃុំ ជា នាយ​សង្កាត់ វិញ​ថា នាយ​សង្កាត់...; ទាំង​ពាក្យ ឃុំ ក៏​ហៅ​ថា សង្កាត់ ដែរ ហៅ​ថា សង្កាត់​នេះ សង្កាត់​នោះ តាម​ឈ្មោះ​សង្កាត់​នានា​ក្នុង​ព្រះ​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​ទាំងមូល, ឯ​ក្នុង​ព្រះ​រាជ​ធានី​ភ្នំពេញ​ហៅ​សង្កាត់​តាម​លំដាប់​លេខ​រៀង​ថា សង្កាត់​លេខ ១; សង្កាត់​លេខ ២; សង្កាត់​លេខ ៣ ។ល។[]

ការបញ្ចេញសំលេង

អក្ខរាវិរុទ្ធ ពញា
សទ្ទតា ព្ញា / ប៉្ញៀ / ភ្ញា
ឡាតាំងយានកម្ម pñiə, pñiə, phñiə
IPA (បមាណីយ) គន្លឹះ /pʰɲiə/ ~ /pʰɲiə/ ~ /pʰɲiə/


នាម

ពញា

  1. (បុរាណសព្ទ) ងារ​ព្រះ​រាជ​បុត្រ​ក្សត្រិយ៍​ទ្រង់​រាជ្យ​។ លុះ​ចំណេរ​កាល​ត​មក, លែង​ហៅ ពញា បែរ​ជា​ហៅ អង្គ វិញ ដូច​ជា អង្គ​អិម, អង្គ​អេង, អង្គ​តន់, អង្គ​ដួង ជាដើម, ចំណេរ​កាល​ត​ពី​នោះ​មក ប្រែ​ហៅ​ថា ព្រះ​អង្គ​ម្ចាស់ វិញ ដរាប​ដល់​មក​សម័យ​បច្ចុប្បន្ន​នេះ។
    ឧ. ពញា​យ៉ាត, ពញា​តូ ជាដើម។
  2. (តន្តីសព្ទ)​ ​​ឋានន្តរ​នៃ​មន្ត្រី​ថ្នាក់​ខ្ពស់​វិញ ប្រើ​ជា ៣ ថ្នាក់​គឺ ពញា, ចៅ​ពញា, សម្ដេច​ចៅ​ពញា; លុះ​ចំណេរ​កាល​ត​ពី​នោះ​មក​ទៀត ប្រើ​ពាក្យ ឲកញ៉ា, អ្នក​ឲកញ៉ា, លោក​អ្នក​ឲកញ៉ា ជា​ជំនួស​ពាក្យ នេះវិញ ដរាប​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ។
  3. (នយោបាយ)​ ឋានន្តរ មេ​ឃុំ ពីសម័យបារាំងមក​ដល់​សម័យមុន​រាជការ​សង្គម​រាស្ត្រ​និយម។ ក្រោយមកប្រើជា មេឃុំ វិញ ដល់សម័យសង្គមប្រើជា នាយសង្កាត់ (ព្រោះ ឃុំ ក្លាយមកជា សង្កាត់ ទាំង ឃុំ នៅក្នុងខេត្តនិង ក្រុងភ្នំពេញ)។
    ឧ. ពញា​រក្សា​ភិបាល​ឃុំ។[]

ពាក្យសំរង់

បំនកប្រែ

ឯកសារយោង

  1. វិគានុក្រមអង់គ្លេស ဗညာ
  2. វិគានុក្រមអង់គ្លេស មេពាក្យ พญา
  3. វចនានុក្រមជួនណាត មេពាក្យ ពញា
  4. វចនានុក្រមជួនណាត មេពាក្យ ពញា